Sørvestre Smørstabbtind

Klokka åtte på morgonen, presise avgarde, Fruktnøtt i sekken. Nede i bygda duskregna det denne morgonen, og værskiljet kom omlag i Lom. Vel oppe på Sognefjellet var det meste av tungt vær borte, og vi sto att med sol og høgtsvevande, kvite skyer. Vel parkert ved Krossbu sto valet mellom Store Smørstabbtind og Søre Smørstabbtindane. Valet falt på det siste. Dit er det sikkert ikkje så mange som går, tenkte eg. Og det var det verkeleg ikkje. I hvertfall ikkje den vegen vi tok avgarde.

I staden for å gå over Smørstabbreen gjekk vi vest og sør for breen. Ein nokså bra omveg, fint, men med ein del brattare terreng enn om vi hadde fulgt ruta over breen. Det var langt på dag, for ikkje å seia langt på ettermiddag, da vi endeleg sto på toppen av sørvestre Smørstabbtind (2045). Ein utruleg fin topp som mot nordaust stuper seg loddrett ned mot Smørstabbreen. Utsikta er upåklageleg frå her oppe. Sjølv om skodda tok oss nokre gonger i løpet av turen, var sikta klår det meste av dagen. Eg veit ikkje riktig kor langt vi såg, men blikket stoppa ved Falketind om lag rett sør. Eit tydeleg landemerke frå så mange plassar. Om vi berre hadde vore litt sprekare og litt raskare, eller litt smartare og starta turen over breen, og hadde hatt ei sjokolade til, hadde vi sikkert nådd oppom ein topp til. Men slik var det altså ikkje, og vi var eigentleg likeglade, for turen var skikkeleg fin likevel. Heimvegen gjekk lett nedover breen.

Ein laurdag med særs bra utsikt, vi fekk testa kor tøffe vi ikkje var, men kor tøffe vi likevel vart. Fint med skogstur altså, men jammen fint med topptur att også! I dag er det dagen derpå. Eg må berre innrømme det - eg vart litt sliten.

Det er vår i skogen også!

Eg er veldig klar over at fjellfolk flest svergar til høgfjellet, med vårsnøen, tindane og viddene nå når mai endeleg er her. Eller, fjesboka gjev i det minste inntrykk av det, der det flommar over av fjellbilde i kvite og blå fargetonar, med innslag av fargesterke fjellklede og skibreidder over normalen, eller kanskje er det nettopp desse breiddene som etter kvart er normalen.

Vel. Eg skulle gjerne vore der. I mellomtida vil eg berre gjera merksam på at det foregår ting nede i låglandet også, mest i den grøne og brune fargeskalaen. Liv og former breiar seg ut, kryp fram frå fjorårets lauv og strekkjer seg mot sola.

Her er nokre glimt frå april.

Grøn mose i granskog.

Mauren spring stivføtt og småkald rundt på maurtuva si.

Våren rullar seg ut...

...og somme er allereie sprunge ut.

Ettermiddagstur på silkeføre

Det er vårstemning innover skogen denne tysdag ettermiddagen. Snøen er djup, men skia søkk ikkje gjennom, og eg kan gå kvar eg vil gjennom skogen.

Spor etter hare, spor etter rev, nokre gonger i den same leia, den eine fyrst, den andre etter. Eit viftemønster syner kvar skogsfuglen har landa og trakka bort til matfatet inne i kjerret, eller kanskje har den letta etter allereie å ha ete, eg hugsa vel ikkje å sjå etter kva veg spora gjekk. Djupe hol i snøen syner korleis elgen har vandra frå tre til tre.

Innimellom opnar skogen seg for myrdrag, opne sletter med spreidde furuer. Her har sola overtaket, ikkje som inne i skogen, der solljoset lyt veksle med skuggane.

Skia glir lett gjennom skogen, og føret og marssola gjev ein denne følelsen av at ein kan gå kor langt det skal vera. Men det skal eg ikkje, eg skal heim til kveldsstell og legging av ungar, men fyrst skal eg gå eit lite stykke til, berre eit lite stykke, før eg snur.

Vinterstorm

Skogen borti fjellet var fin i dag, med lassevis av laus snø og snøføyke. Mogleg Arne Garborg syner ei svartmåling av livet i Vinterstorm, men diktet er nå litt artig likevel, og nokon gonger er nå dagane slike - at vinterstormen berre kan fara avgarde med alt som ikkje er så greitt!

Vinterstorm

Å lat det bure, å lat det braka;
lat huset riste og tufti skaka!
Lat brotne allting som brotne kann!
Der døyver tankane litegrand.

Um stormen tok både hus og hytte, -
der var eit bil då eg mindre sytte.
Um jordi gav seg i djupe grunn, -
då fekk eg gløyme ei liti stund.

Um sky datt ned som på himlen flakkar, -
um havet braut yvi alle bakkar,
ja, um all verdi seg søkkte ned, -
so var det slutt og so vart det fred.

Vestaværet har banka snøen fast på trestammene.

Skogsturar, Randsverk

Desember, korte dagar. Gullrosa ljos frå sola som speglar seg i skyene. Dei korte skogsturane med bålfyring gjer seg godt i desember. Det er lite synleg liv i skogen. I det minste dersom ein kjem trommande med to høgrøsta småungar i følgjet. Men spor er det mykje av. Ekorn, elg. Det er mest det det går i. Og raudskjora som flyg anten stilt frå tre til tre kring bålplassen, eller som lagar eit svare leven når ho hissar seg opp. Snøen er djup i skogen denne desember-månaden, djup og laus.

Vesle julekvelden lot vi jul vera jul og køyrde til Randsverk. Eit lite bål, ein liten furuhaug med laussnø og jordbakke under - det var ein perfekt plass for herjing i snøen og graving etter skogen sine småtroll i hulene vi trur dei bur i nedi bakken. Eldstejenta diska opp med nista denne dagen - brødskiver med smør, stappa sirleg ned i matboksane. Pålegget sto vel att på kjøkenbenken. Nista smakte godt den - som den plar gjera når ein er ute! Ho er entusiastisk kring turlivet, og hadde sin fyrste telttur fem-seks veker gamal. Ofte tek ho initiativ til turar sjølv også, som den trivelege kveldsturen vi hadde tidlegare i haust. Blir spennande å sjå om veslepilten blir likeeins.

Glede og kos ved bålet. (Dei fantastisk gode luene er frå Mangesysleriet!)

Furutrea er stødige, trygge, fine. Lær ungane å halde rundt
eit tre dersom dei skulle bli borte frå deg i skogen,
i staden for at dei vandrar lenger og lenger unna på leit!

Liten turkar med stutte føt!

Skyene var kanta med rosa og gull vesle julekvelden.

Fjerde dag jul var min aleinedag i jula. Turen gjekk igjen til Randsverk. Solan trekte viljugt gjennom skogen, men er litt vel ivrig etter å markere, og har vanskar for å lære å ikkje gå seg fast med bandet rundt trestammene.

Eit godt bål kom i stand, jervenduken var med, lefse med sylte, te og sjokolade. Heilt stilt, berre dei litt harde snøkorna som fell mot sekk og duk var å høyre, heilt til raudskjora iltert og høglytt gjorde sitt inntog i tretoppane over oss. Tre snøskutarar i reinsgjetinga si teneste for forbi eit stykke unna. Eit par gode timar ved bålet vart det denne romjulsdagen.

Solan, ein kjekk ein, høyrer mykje sjølv når det høyrest stilt ut i skogen.

Ro framom bålet.

Rinda sildrar stilt under snøbrua.

På eit fang ved eit bål

Det er mørkt, vi ruslar innover Gjæsingvassvegen i Vågå, det er sein fredag ettermiddag. Det er mykje snø her oppe samanlikna med nede i bygda. Der nede såg vi månen, her oppe i skogen er det lågare skydekke og det er mørkt. Vi traskar nokre hundre meter innover vegen med Solan trekkande i front. Oppe i skogen finn vi ein snøfri flekk under ei fin furu. Bålet er fort gjort å tenne, vi har juksa med medbrakt ved, ei grei løysing når alt i skogen er fuktig og isete og vi skal vera ute berre ei lita stund. Bålet flammar opp, og snart brenn det godt i dei seks vedkubbane.

Langt blikk inn i bålet...

Ingrid Marie blir ståande å sjå inn i bålet - det var nok akkurat dette ho ønskte seg når ho ville på fjelltur. Med fersk pizza og kaldvatn på termos sig ho ned på fanget og slappar av framfor bålet. Etter ei stund søkk ho saman, blir trøytt. Vil heim å leggje seg, seier ho. Bålet er i ferd med å brenne ut, og vi ruslar ned på vegen att. Oppe i den elles mørke skogen ser vi fortsatt ei boble av varmt ljos.

På eit fang ved eit bål.

Vel heime sovnar ho før boka om Ugla som ville vise seg er ferdiglese. Eigentleg skulle eg skrive om ein kveldstur utan ungar. Men så fekk eg ein båltur i fanget i staden, ein fredagskveld når vi eigentleg berre skulle sulle heime. Tenk så heldig eg er som har ein unge som vil ha meg med på tur, eg kunne ikkje ønska meg noko anna.

Apropos tur i mørket - det er greitt å veta at eg ikkje er åleine om å sjå levande skuggar og få paranoide trekk etter mørket sitt frambrot. God lesnad om å vera mørkredd - les denne!

Oktober

Denne hausten har vore den finaste på mange år. Været, fargene, lufta. Det har også vore ein travel haust, men vi har innimellom fått tid til litt hytte- og uteliv.

Lasta med smågodt, lompe og ost var vi rusta for eit døgn til fjells, vesla og eg, ein fredag efta etter jobb og barnehage. Veslehytta er rask å fyre opp. Vi benka oss inntil omnen med smågodtposen, før vesla raskt tok kvelden, lykkeleg av å vera på hytta.


Hyttestemning.

Resten av kvelden var det berre meg sjølv eg trengte å tenkje på. Kjartan Fløgstad sin Pyramiden, portrett av ein forlaten utopi på øyret, om den i dag tomme gruvebyen Pyramiden på Svalbard, om gruvesamfunn generelt og gruvedrift også i overførte tydingar. Godt å både kunne høyre bok og legge opp 140 nye ullmasker i fred og ro. Sju stearinljos framfor meg og Solan god og fornøygd under senga. Ute: Fullmåne, kuldegrader, snødryss på bakken. Fantasi/ realitet: Må ringje Øyvind for bistand under dobesøk ute, kjapt inn att, altfor mange ukjende farer utanfor hyttedøra, viktig å feste kroken på døra godt, tryggast inne. Konklusjon: For mykje av skumle nyhende på Dagsrevyen og i nettaviser. Skikkeleg surt å vera mørkredd når det er så fint ute! Det er vel berre en konsekvens av at ein er for lite ute utanfor gateljosa sine trygge sirklar og utanfor trafikken sine vande lydkulisser. Kvelden var fin, natta god og stille.

Hytta er kald på morgonkvisten, og neste gong må vi hugse mat til granmeisen og dompapen som har matfat i furua utanfor vindauget. Laurdag morgon etter frukost, vart det bålfyring ved Storsteinen. Endeleg er bandtvangen over, Solan har det aldri betre enn når han får suse avstad mellom furuleggane, i vill fart, med tunga ut til venstre og fritt utløp for ei ellevill glede.

Morgonbål ved Storsteinen.

Eitt sett av mine oldeforeldre, Rønnaug og Nils Amundsen, kom til Vågå på byrjinga av 1900-talet frå den vesle brattlendte plassen Staurustberget i Lom. Her hadde vi aldri vore, inntil for ein dag nå i oktober. Nordover mot Staurustgrenda på nordsida av Ottaelva går stigen i varm og lun furuskog, somme tider gjennom fuktig gran- og blandingsskog, heile tida nede ved elva.

Skogbotn lyser grønt.

Ute på nokre steinar i elva såg vi plutseleg ei gås - eller? Bakketung og rar fasong, og ei gås heilt åleine? Verka rart. Plutseleg letta ho, og var i same augneblink ei ørn. Vinkelen vi såg ho frå spelte oss eit puss, og i nokre sekund kunne vi nyte synet av det lange vengjespennet til kongeørna der ho lett letta og svinga seg ut av synsfeltet vårt. Ingrid Marie si fyrste ørn på nært hald - begeistringa var stor!

Staurustberget må ha vore ein tungdreve, men solfylt plass. Murane etter gamle hus og ei nyare oppsett, men nedfalls stugu, øvst på jordet. Jordet er på tur til å gro att.

Staurustberget.

Den store lerka eit stykke nede på jordet sto der kanskje også for hundre år sidan - ikkje utenkjeleg med den grove stamma og grå barken. Elles så var det ingenting som kunne fortelja oss meir om korleis det var å leva der. God utsikt vestover mot Skjåk var det nok den gongen, kanskje tok vinden godt tak. Kvar henta dei vatnet frå - helt nede i elva? Kva brukte dei jorda til, kva dyr hadde dei? Kva gjorde at dei bestemte seg for å ta vegen austover heilt til Vågå? Vi kunne sikkert funne ut meir om dette. Uansett er det ein fin følelse å sitte på same plassen som oldeforeldra mine kanskje også sat i fristunder, ved den store steinen nede på tunet.

Legg til bildetekst